“Nóng” vấn đề lợi nhuận, phi lợi nhuận và tài chính đại học

Ông Trần Quốc Toản - nguyên Phó Chủ Nhiệm Văn phòng Chính phủ cho biết, dự thảo 2 của Luật Giáo dục đại học (GDHĐ) chưa phân biệt rạch ròi trường đại học vì lợi nhuận và trường đại học không vì lợi nhuận ngay từ đầu để có chính sách hỗ trợ phù hợp. Cơ cấu hội đồng quản trị của hai loại trường này cũng khác nhau. Trường vì lợi nhuận thì cơ cấu hội đồng quản trị như doanh nghiệp còn trường không vì lợi nhuận, cơ cấu hội đồng quản trị mang tính hàn lâm.

GS. Đào Trọng Thi - Chủ nhiệm UBVHGDTNTNNĐ cho rằng: “Trong bối cảnh nước ta hiện nay, việc qui định các trường tư thục không chia lợi nhuận hay chia lợi nhuận bằng lãi suất ngân hàng có thể được xem là trường không vì lợi nhuận. Cụm từ “phi lợi nhuận” sẽ dành cho các trường đại học tư thục hoàn toàn không phân chia lợi nhuận trong tương lai”.

Về tài chính đại học, theo ông Đặng Văn Định - Chủ tịch Hội đồng Quản trị Trường ĐH Chu Văn An, việc qui định phần tài chính mà các trường đại học tư thục dùng để tái đầu tư phát triển nhà trường được miễn thuế là chủ trương rất tốt.

Đối với học phí các trường công lập, GS. Nguyễn Văn Nam - Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế Quốc dân đề nghị: “Bỏ trần học phí để các trường công lập tự điều chỉnh mức thu học phí cho phù hợp với chi phí đào tạo. Khi đó các trường có thể giảm qui mô để nâng cao chất lượng”.

Còn ông Lê Vinh Danh - Hiệu trưởng Trường ĐH Tôn Đức Thắng cho rằng: “Dự thảo luật nên qui định sử dụng ngân sách nhà nước chỉ để bao cấp một số sinh viên của các trường đại học tinh hoa. Các trường công lập còn lại tự thu học phí để trang trải chi phí đào tạo”.

Để tăng học phí mà người học vẫn chi trả được, GS. Phạm Phụ đề nghị Nhà nước vay vốn nước ngoài rồi cho sinh viên vay lại để học. Để đảm bảo tính công bằng trong đầu tư của nhà nước cho các trường đại học công lập và ngoài công lập.

Tiếp thu ý kiến phân tích của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý dự thảo 3 của Luật GDHĐ đã đưa ra các tiêu chí về cơ sở giáo dục không vì lợi nhuận. Dự thảo nêu rõ: “Cơ sở GDHĐ tư thục và cơ sở GDHĐ có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động không vì lợi nhuận nếu phần lợi nhuận tích lũy hằng năm là tài sản chung không chia, để tái đầu tư phát triển cơ sở GDHĐ; các cổ đông hoặc các thành viên góp vốn không hưởng lợi tức hoặc hưởng lợi tức hằng năm không vượt quá lãi suất huy động tiền gửi bình quân do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố.”

Để đảm bảo cho các trường ngoài công lập phát triển bền vững, dự thảo 3 của Luật qui định phần tài chính chênh lệch giữa thu và chi từ hoạt động của cơ sở GDHĐ tư thục được dành ít nhất 25% để đầu tư phát triển cơ sở GDHĐ, cho các hoạt động giáo dục, xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị, đào tạo, bồi dưỡng giảng viên, viên chức, cán bộ quản lý giáo dục, phục vụ cho hoạt động học tập và sinh hoạt của người học hoặc cho các mục đích từ thiện, thực hiện trách nhiệm xã hội. Phần này được miễn thuế. Phần còn lại, phân phối cho các nhà đầu tư và người lao động của cơ sở GDHĐ thì phải nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế.

Dự thảo luật cũng qui định giá trị tài sản tích lũy được trong quá trình hoạt động của cơ sở GDHĐ tư thục và giá trị của các tài sản được tài trợ, ủng hộ, hiến tặng cho cơ sở GDHĐ tư thục là tài sản chung không chia, được quản lý theo nguyên tắc bảo toàn và phát triển.

Mặt khác, tài sản và đất đai Nhà nước giao cho cơ sở GDHĐ tư thục quản lý và tài sản cơ sở GDHĐ tư thục được tài trợ, ủng hộ, hiến tặng phải được sử dụng đúng mục đích, không chuyển đổi mục đích sử dụng và không được chuyển thành sở hữu tư nhân dưới bất cứ hình thức nào.

Về học phí, dự thảo Luật qui định Chính phủ quy định nội dung, phương pháp xây dựng khung học phí đối với các cơ sở GDHĐ công lập. Cơ sở GDHĐ công lập được chủ động xây dựng và quyết định mức thu học phí nằm trong khung học phí do Chính phủ quy định. Cơ sở GDHĐ thực hiện chương trình đào tạo chất lượng cao được thu học phí tương xứng với chất lượng đào tạo.

Đối với các cơ sở GDHĐ ngoài công lập, cơ sở GDHĐ có vốn đầu tư nước ngoài mức thu học phí do các trường chủ động xây dựng nhưng phải được công bố công khai cùng thời điểm thông báo tuyển sinh.

Như vậy vấn đề gây tranh cãi nhất trong các dự thảo luật GDHĐ trước đây đã được xử lý trong dự thảo luật lần này, đó là qui định cơ sở GDHĐ vì lợi nhuận và không vì lợi nhuận. Trong bối cảnh nước ta hiện nay, khó có trường tư thục nào tìm được các khoản hiến tặng đủ lớn như các trường đại học nước ngoài để có thể trang trải cho mọi hoạt động mà phải dựa vào các nhà đầu tư. Vì vậy những tiêu chí mà dự thảo luật đưa ra lần này là phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta nhằm một mặt, đảm bảo đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục đại học và mặt khác, ngăn chặn những hành vi trục lợi trong hoạt động giáo dục đào tạo.

Hồng Hạnh